Co oznacza dostępność w edukacji? Po pierwsze, uczelnie bez barier architektonicznych, programowych i organizacyjnych. Po drugie, kadrę przygotowaną do nauczania w duchu równego traktowania. Po trzecie, szkolenia dla osób po studiach, które mają wpływ na rozwiązania dostępnościowe. Na wszystkie te potrzeby odpowiadają unijne konkursy startujące w najbliższym czasie. Jeśli jesteś aktywny lub chcesz działać w tych obszarach, zgłoś się!
Każdy ma prawo do edukacji oraz uczestnictwa w innych sferach życia społecznego, bez względu na swoje ograniczenia. To główny postulat unijnej polityki dostępności. Wiele uczelni już skorzystało z Funduszy Europejskich i pieniędzy z budżetu państwa, które pomagają go realizować. Jeśli jesteś przedstawicielem środowiska akademickiego, zgłoś się do jednego z dwóch majowych konkursów. A już w kwietniu rusza nabór dla osób, które mają kompetencje, by przeprowadzić szkolenia z dostępności architektonicznej.
Dostępny, uniwersalny i otwarty
Taki właśnie chce być Uniwersytet Śląski. Władze uczelni zakładają, że przestrzeń, kompetencje pracowników czy programy nauczania nie mogą ograniczać niczyjej chęci do studiowania. Podczas inauguracji projektu DUO[1] prorektor ds. kształcenia i studentów, prof. Ryszard Koziołek rozwinął każdą z liter tego skrótu.
Dostępność – czyli przede wszystkim myślenie o tym, jak pracować ze studentami, którzy mają specjalne potrzeby edukacyjne.
Uniwersalność – wskazuje, by nie dokonywać „pozytywnej stygmatyzacji”, czyli nie przygotowywać usprawnień wyłącznie dla ludzi dotkniętych określonymi niepełnosprawnościami. W zamian uczelnia chce udostępniać rozwiązania dla każdego, kto choćby przejściowo boryka się z jakimiś ograniczeniami.
Otwartość – oznacza, że Uniwersytet nie stawia barier przed nikim.
Dzięki projektowi DUO, realizowanemu przy wsparciu Funduszy Europejskich, studenci Uniwersytetu Śląskiego mogą swobodnie uczestniczyć w nauce i życiu uczelni.
- Placówka oferuje studentom z niepełnosprawnościami indywidualne dostosowanie studiów do ich szczególnych potrzeb. Jak to działa? Zainteresowany spotyka się z przedstawicielem Centrum Obsługi Studentów oraz koordynatorem ds. wsparcia z wydziału. Wspólnie opracowują najkorzystniejsze rozwiązania dla danej osoby.
- Można również skorzystać z pomocy asystenta studenta z niepełnosprawnością (ASN). Do zadań ASN należy m.in. pomoc w dojeździe na uczelnię i z powrotem, sporządzanie notatek czy załatwianie spraw organizacyjnych.
- Osoby niewidome mogą poruszać się po terenie całego uniwersytetu z psem przewodnikiem. A osoby Głuche skorzystać z usługi tłumacza języka migowego.
- Na każdym wydziale funkcjonują koordynatorzy ds. dostępności. Są oni osobami pierwszego kontaktu dla studentów oraz kadry. Pomagają załatwiać sprawy związane z dostosowaniami – bezpośrednio na wydziałach oraz w Centrum Obsługi Studentów.
- Studenci i doktoranci z niepełnosprawnościami mogą bezpłatnie wypożyczyć specjalistyczny sprzęt. Są to m.in. dyktafony, systemy FM wspomagające słyszenie czy alternatywne klawiatury.
- Pracownicy uczelni uczestniczą w różnorodnych szkoleniach, np. z metod pracy ze studentami ze specjalnymi potrzebami. Inny cykl obejmuje tematykę otwartości, równości i tolerancji.
Można śmiało powiedzieć, że Uniwersytet Śląski wprowadza w życie standardy dostępności w dziedzinie edukacji. Podobny charakter powinny mieć wszystkie projekty współfinansowane z Funduszy Europejskich.
Uczelnia dostępna, czyli więcej niż podjazdy dla wózków
Te uczelnie, które do tej pory nie skorzystały z unijnych pieniędzy na dostępność, mają szansę zdobyć je w dwóch konkursach. Zostaną one ogłoszone w kwietniu na Portalu Funduszy Europejskich. Ty też możesz skorzystać! Pierwszy z nich daje możliwość wszechstronnego podejścia do rozwoju uczelni w zakresie dostępności. Już dziś poznaj kilka kluczowych faktów.
Projekty nie mogą dotyczyć wyłącznie niwelowania barier architektonicznych w budynkach. Zwróć uwagę, że dostępność może dotyczyć różnorodnych obszarów:
- organizacja (np. powołanie pełnomocnika rektora ds. osób z niepełnosprawnościami),
- komunikacja (np. wprowadzenie usługi tłumacza języka migowego),
- narzędzia informatyczne (np. stanowiska komputerowe z oprogramowaniem dla osób niewidomych i słabo widzących, strony internetowe zgodne z aktualnymi zaleceniami WCAG[2]),
- procedury i procesy kształcenia (np. dostosowanie arkuszy egzaminacyjnych, możliwość uczestnictwa w zajęciach on-line),
- programy kształcenia (np. kierunki studiów lub moduły zajęć dedykowane dostępności),
- szkolenia dla kadry podnoszące świadomość potrzeb osób z ograniczeniami,
- architektura (np. przystosowanie toalet czy rozmieszczenie brajlowskich tablic informacyjnych).
Co jeszcze warto wiedzieć, aby dobrze się przygotować?
Po pierwsze, projekt musi wpisywać się w jeden z dwóch modeli wsparcia uczelni. Wybór zależy od aktualnego poziomu dostępności Twojej placówki. Im wyższy, tym większa kwota, o którą możesz się ubiegać. Szczegółowy opis modeli znajdziesz w publikacji NCBiR (PDF)
Po drugie, uczelnia musi zrobić audyt dostępności, tj. sprawdzić na jakim poziomie zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami. Wykonaj go z udziałem potencjalnych użytkowników. Mogą to być obecni studenci lub pracownicy z niepełnosprawnościami albo przedstawiciele organizacji zrzeszających osoby o szczególnych potrzebach. Aby szybko i sprawnie ocenić stan faktyczny, skorzystaj z wygodnych list pytań – znajdziesz je w publikacji NCBiR (PDF)
Po trzecie, projekt zrealizuj z udziałem organizacji, które reprezentują środowiska osób z niepełnosprawnościami. Współpraca musi być sformalizowana, ale nie oznacza obowiązku partnerstwa projektowego.
Zaczynamy od kadr
Aby osiągnąć wysoki poziom nauczania, potrzebna jest kompetentna kadra. Tego właśnie będzie dotyczył drugi konkurs. Plan działania skierowany do nauczycieli akademickich pozwoli im z jednej strony pogłębić własną wiedzę o projektowaniu uniwersalnym. A z drugiej, zdobyć umiejętność jej przekazywania. Pieniądze można wydać m.in. na szkolenia czy opracowanie metod realizacji zajęć.
„Uniwersalne projektowanie” oznacza projektowanie produktów, środowiska i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania[3].
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, Małgorzata Jarosińska-Jedynak liczy na spektakularny sukces tych działań: „Tysiące studentów opuści uczelnie z zaszczepionym genem dostępności, a to szybko zaprocentuje w efektach ich pracy”.
Szczegóły na temat konkursów znajdziesz na stronach:
Pieniądze na szkolenia
Edukacja związana z dostępnością i projektowaniem uniwersalnym to stosunkowo nowa dziedzina. Co zatem z tymi, którzy już pracują, a nie mają wiedzy na temat dostępności? Oni wymagają dokształcenia. Dlatego w trzecim konkursie pieniądze przeznaczone są na organizację szkoleń.
Możesz wziąć udział w naborze, jeśli masz doświadczenie w przygotowaniu i realizacji wykładów lub szkoleń:
- z zakresu dostępności architektonicznej dla osób z niepełnosprawnościami, w tym projektowania uniwersalnego (min. 60 godzin lekcyjnych),
- z zakresu projektowania budynków lub prawa budowlanego (min. 100 godzin lekcyjnych),
- zdalnych (min. 3).
Zgłoś swój pomysł na zajęcia dla jednej z dwóch grup. Pierwsza, to architekci – w tym architekci wnętrz i krajobrazu, inżynierowie budownictwa oraz urbaniści. Druga – pracownicy administracji publicznej, którzy zajmują się procesem inwestycyjno-budowlanym lub planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym.
Szkolenia zaplanuj tak, aby uczestnik wziął udział w dwóch modułach:
- projektowanie uniwersalne oraz dostępność przestrzeni i budynków dla osób ze szczególnymi potrzebami, w tym osób z niepełnosprawnościami;
- symulowanie i doświadczanie niepełnosprawności w terenie lub budynku – w kontekście barier i trudności, z jakimi spotykają się ludzie z ograniczeniami fizycznymi.
Co ważne, projekt musisz zrealizować z partnerem. Do wyboru masz 6 instytucji:
- Stowarzyszenie Architektów RP,
- Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej,
- Okręgowa Izba Architektów,
- Polska Izba Inżynierów Budownictwa,
- Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa,
- Towarzystwo Urbanistów Polskich.
Partner pomoże Ci przygotować szkolenie na najwyższym poziomie, a także zrekrutować jego uczestników.
Na projekty czekamy od 1 kwietnia do 5 maja br. Więcej informacji znajdziesz w ogłoszeniu.
Nabory są elementem Programu Dostępność Plus. Jego celem jest zapewnienie swobodnego dostępu do dóbr, usług oraz możliwości udziału w życiu społecznym i publicznym osobom o szczególnych potrzebach.
Więcej informacji na stronie dostepnoscplus.gov.pl.
Zachęcamy do składania wniosków we wszystkich trzech konkursach. W dziedzinie dostępności jest wiele do zrobienia. Dołącz do tych, którzy czynią świat miejscem przyjaznym dla wszystkich!
Przypisy:
[1] Projekt DUO – Uniwersytet Śląski uczelnią dostępną, uniwersalną i otwartą
[2] WCAG, czyli Web Content Accessibility Guideline – zalecenia dotyczące dostępności treści internetowych
[3] Na podstawie art. 2 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych